woensdag 10 augustus 2011

Over koetjes en kalfjes

Vandaag een stukje over koetjes en kalfjes. Koeien spelen namelijk een heel belangrijke rol in de Rwandese cultuur, je zou ze bijna als de rode draad erdoorheen kunnen beschouwen.

Het idee voor deze invalshoek schoot me te binnen tijdens een coördinatievergadering tussen het districtshospitaal en zijn gezondheidscentra. Ik kwam er te weten dat koeien aangekocht werden voor enkele gezondheidscentra.  “Worden deze aangeworven als verpleegsters?” De logica ontsnapte me ergens op het eerste moment… (een gevoel dat ik trouwens vaker en vaker aangenaam begin te vinden in plaats van frustrerend) Echter, bleek dat de koeien zullen dienen als melkbron daar waar kinderen met malnutritie opgevolgd worden. Toch een goed idee dus.

Geschiedenis
Als ik eventjes heel kort door de bocht ga, zou ik kunnen stellen dat koeien de verdeelsleutel waren bij de indeling in bevolkingsgroepen.  Voor de kolonisatie had het toenmalige Rwanda een feodale structuur die een kader vormde voor de verhoudingen tussen tutsi en hutu. De tutsi’s waren degenen die het vee en de grond in bezit hadden. De hutu’s bewerkten het land en waren verantwoordelijk voor het hoeden van het vee. In ruil kregen ze de melk van de koe in vruchtgebruik. Het was dus eerder een socio-economische indeling dan een etnische. Zo kon iemand die door een epidemie al z’n vee verloor ‘degraderen’ van tutsi tot hutu. Het etnische aspect werd pas benadrukt door de Belgische koloniale administratie wanneer de etnie vermeld werd op de identiteitskaart. 

Over de conflicten waar Rwanda onder geleden heeft vanaf de jaren ’50 wil ik het hier niet uitgebreid hebben, kwestie van geen oude koeien uit de sloot te halen. Wel vermeld ik dat, in een klein land met een grote bevolkingsdichtheid, de behoefte aan land voor de groeiende veestapel vaak wordt gezien als 1 van de oorzaken van het geweld.


Van ‘Ankole’ over ‘exotique’ tot ‘amélioré’
Gigantische hoorns zijn kenmerkend voor Rwanda’s traditionele Ankole-koeien. Dit ras is oorspronkelijk afkomstig uit het Midden-Oosten en werd door kweektechnieken aangepast. Des te groter de hoorns, des te groter het prestige. De hoorns kunnen tot 1,8m lang worden en spelen een rol in de thermoregulatie van de koe. Daarnaast waren de hoorns ook handig in een leefomgeving die vroeger vaak gedeeld werd met oa. leeuwen. De koeien sliepen in een cirkel met de kalveren in het midden, de hoorns naar buiten gericht tegen indringers.
Ankole-koeien aan Lac Muhasi
Een nadeel van de Ankole-koeien is dat ze slechts weinig melk geven, van 3 liter in het droog seizoen tot 5 liter in het regenseizoen. Daarom promoot de regering de omschakeling naar Europese koeiensoorten, de ‘vaches exotiques’. Deze kunnen tot 30 liter per dag produceren. Echter, ze vereisen veel meer zorg en passen zich moeilijker aan bij droogte en hitte. Daarom zijn er kweekprogramma’s waarin men de voordelen van beide soorten probeert te combineren. Deze worden ‘vaches améliorées’ of ‘vaches modernes’ genoemd.

Trouw, hier ook bekend als ‘malliage’
Elk weekend wordt er hier in Rwanda lustig op los getrouwd. Een nationale sport lijkt het soms, vrienden en collega’s hebben er hun handen vol mee.

Ook bij deze hoeksteen van de samenleving vinden we verschillende koe-aspecten terug. Eerst en vooral is er kort voor het huwelijk ‘la dot’. De verloofde betaalt hierbij een bruidschat aan de familie van het meisje. Ondanks het feit dat het bedrag reeds op voorhand onderhandeld werd, wordt op de dot toch een soort toneel/ceremonie opgevoerd waarbij men op de een of andere manier onderhandelt. 100% begrijp ik het allemaal niet, alles gebeurt in het Kinyarwanda. Echter, na een aantal uren komt men tot een akkoord en tenslotte komt het meisje – die zich ergens in de buurt schuil houdt – te voorschijn… Soit, welke ‘munteenheid’ gebruikt men om de dot te betalen? Jazeker: koeien. Al naargelang afkomst en mogelijkheden van de familie stijgt het aantal en de kwaliteit van de koeien. Gezien een steeds groter deel van de Rwandezen in verstedelijkt gebied woont, betaalt men nu vaak toch het equivalent in Rwandese franken.
verlovingsdocument, onder puntje 7 de bruidsschat: une vache moderne!

Een week later is er het echte trouwfeest. Alweer een ganse ceremonie. Hier vinden we de koeien onder de vorm van de Intore-dans. Hoewel de dans eerder een krijgsdans is, heeft men mij toch verteld dat het spreiden van de armen de hoorns van de koeien symboliseert. Aangezien dit vandaag past in mijn verhaal geloof ik dat met plezier.


Taal
Enkele voorbeeldjes uit het koe-kinyarwanda:


- bij een traditionele begroeting: amashyo (‘ik wens je veel vee’) waarop de ander antwoord: amashyo n’gore (‘ik wens veel vrouwelijk vee’, deze geven namelijk melk en kalveren)
- als naam: de dochter van een collega heet Kanyana ofte ‘petite vache’, de zus van een vriendin koos onlangs ‘Sine’ als naam voor haar dochter (=bruine kleur van een bepaald soort koe)
- in uitdrukkingen:  ‘Aho imfizi irindirije nihoyimiriza’, letterlijk vertaald : ‘wanneer de stier de koe wil dekken, doet hij dat zonder te wachten’. (kansen grijpen wanneer die zich voordoen…)
Intore-dansers
Vriendschap
Het geven van een koe aan iemand is in Rwanda het ultieme symbool van respect en vriendschap. Het eerste kalf dat de koe ter wereld brengt, wordt dan terug cadeau gedaan aan de oorspronkelijke gever. Zo wordt het wederzijdse aspect van de vriendschap uitgedrukt.

Na rondvraag blijkt dat verschillende van mijn collega’s effectief koeien bezitten, dit ondanks het feit dat ze in de stad wonen. De koe verkopen, laat staan opeten, kan natuurlijk niet. Dit wil dus zeggen dat men buiten de stad op zoek moet naar een terrein en iemand die de koe zal verzorgen. Dit kost natuurlijk geld, vriendschap kent op deze manier dus een stevige prijs. Een enkele durft stilletjes toegeven dat de koe in deze moderne tijden dan ook wel een beetje als een vergiftigd geschenk kan gezien worden. Of hoe traditie en moderniteit soms moeilijk samengaan…
typisch Rwandese Imigongo-kunst: gemaakt met gedroogde koeienmest
Hoeveel?
Vragen hoeveel koeien iemand bezit, is naar het schijnt niet heel beleefd. Het antwoord is dan ook eerder ontwijkend. Verschillende redenen hiervoor worden aangehaald:

- bijgeloof: zeggen hoeveel koeien je hebt, zou kwade geesten over hen uitroepen
- belastingen: uit vrees erop belast te zullen worden, zoals vroeger het geval was
- privé: het aantal koeien dat je hebt is staat recht evenredig met je rijkdom en dat gaat anderen niet echt aan (zoals een belg je ook niet zal vertellen hoeveel hij op zijn bankrekening heeft staan)


Tot slot: in Rwanda kun je als compliment tegen een meisje zeggen: ‘tu ressembles à une vache’… Echt waar! 

In België eens proberen?

zaterdag 14 mei 2011

We run to make other people running...

Hallo, hallo,

22 mei wordt er in Kigali gelopen! Wij - dat zijn Joost, Michel en Hans -  
hebben besloten om de Rwandese heuvels te temmen bij wijze van 
deelname aan een halve marathon. (21,088km) 
Echter, dat doen we niet zomaar. We willen een centje bijeenlopen voor 
'Afrique en Marche'. Dit is een vereniging gesticht door Wendy en Cesar, 
een bevriend deens/belgisch-rwandees koppel. 
(www.afriqueenmarche.com) 
Zelf verloor Cesar een been tijdens de oorlog in '94 door een landmijn. 
Nu heeft hij een atelier waar hij zelf protheses maakt.
Via onze actie willen we zoveel mogelijk protheses sponseren. 3 personen 
zijn reeds geidentificeerd: Michel Harerimana, Asouman Kitungano en Dieudonné 
Muhima. Bekijk ook de video op http://vimeo.com/13389439

Hoe kun je sponseren?
- stort bijdrage op het rekeningnr 363-0193701-32 met vermelding 'Marathon' 
(indien nodig: IBAN: BE90 3630 1937 0132  en SWIFT: BBRU-BE-BB)
- kom langs in Kigali en zoek ons op...
Alvast murakoze cyane!

Michel, Joost, Hans





woensdag 8 december 2010

Mijn werk, PAPSDSK


Nadat ik eerder uitgelegd heb wie mijn werkgever BTC is, kan ik nu specifieker ingaan op het project waar ik voor werk. Mijn project situeert zich in het domein van de gezondheidszorg en heeft de sexy naam: PAPSDSK. (spreek uit: paps-dee-is-kaa of papsdesk)


PAPSDSK staat voor: Programme d’Appui institutionnel à la conception et la  mise en oeuvre du Plan Stratégique de Développement Sanitaire de la ville de Kigali. Al veel wijzer ?

Sinds 2006 voert Rwanda in verschillende fases een decentralisatie door waarbij bevoegdheden van het centrale niveau naar de provincies en districten overgeheveld worden. PAPSDSK werkt in de 3 districten van Kigali, de hoofdstad. Ons algemene doel is gans het gezondheidssysteem van Kigali aan te passen aan de noden van de sterk groeiende bevolking. (nu ongeveer 1 miljoen, in 2020 min of meer het dubbel)

Aangezien BTC aan bilaterale coöperatie doet, is elk project dus ‘geankerd’ aan een instantie van de Rwandese overheid. Onze partner is het stadsbestuur van Kigali..Zoals de naam PAPSDSK uitlegt, is ons doel het uitwerken en implementeren van een Strategisch Plan. Dit specifiek voor de urbane context van Kigali. Echter, naast dit objectief dat zich vooral op institutioneel niveau situeert, ondersteunt ons project ook gans het gezondheidssysteem in een bredere context.

Enkele activiteiten:
- coördineren van de activiteiten van Stad Kigali in het domein van de gezondheidszorg
- financieren van prioritaire investeringen: bouw 7 gezondheidscentra, aankoop medisch  
  materiaal,…
- verschillende ziekenhuizen onderling netwerken
- informatiesysteem ondersteunen (das mijn domein, later meer…)
- opleiden van gespecialiseerd medisch personeel
- schoolgezondheid

Ons project loopt 4 jaar en het budget bestaat uit 15 miljoen lieve eurootjes. Daar kun je al eens iets mee doen, he?

woensdag 10 november 2010

BTC, wa is da?


Het is windstil geweest op deze blog, maar daar zou komende weken verandering in moeten komen. Ik zal eens proberen te schetsen wat ik hier doe. Echter, om het overzichtelijk te houden, zal ik dit zowaar structureel aanpakken. Dus, vooraleer mijn project en mijn functie uit de doeken te doen, beschrijf ik eens BTC en z'n context, mijn werkgever.

Hiervoor neem ik voor 99 procent een blogstuk over van collega BTC-junior Hanne Michiel. Niet uit luiheid, echt waar, gewoon omdat ik het zelf niet beter/leuker zou kunnen beschrijven.

Dus vanaf hier gaan alle honneurs naar Hanne:

De grote Belgische steden werden de laatste jaren geteisterd door een nieuw fenomeen: ‘wervers’, oftewel jongens en meisjes, gewapend met clipboard, pen en flashy regenjas die uw doorgang naar het station, de winkelstraat of het park vastberaden versperden. Hun missie: u (hier gaan we weer) ‘sensibiliseren’ voor hun goede doel in kwestie -Oxfam solidariteit, WWF, Amnesty International, UNICEF,..- en, vooral, uw hart en uw portefeuille openstellen voor ditzelfde doel. Minstens éénmaal heeft u uw trein gemist en zeker één van hen heeft u intussen overtuigd van het nut van het werk van zijn of haar organisatie, de noodzaak dit werk onafhankelijk te blijven uitvoeren en bijgevolg van de cruciale impact van uw bijdrage. Al was het maar om de volgende keer met een brede grijns te kunnen zeggen: ‘maar ik ben al donor’ en zo zonder gewetensbezwaren de andere wervers af te wimpelen en uw trein van 18u24 te halen. Of omdat u het beeld van een uitgeregend jong meisje met grote hoopvolle ogen op uw gemoed werkte als Clouseau in zijn betere dagen. En ach, twee en een halve euro per maand, wat is dat nu?! Fiscaal attest inbegrepen!
 De BTC -Belgische Technische Cooperatie- belooft plechtig uw doorgang naar het station nooit te versperren, niet te smeken om een doorlopende opdracht, neen, u hoeft zelfs geen balpen of sleutelhanger te kopen, en ook een eenmalige schenking of legaat is niet nodig.
En toch is deze organisatie actief in ruim 300 projecten, verspreid over een twinigtal landen in Afrika, Azië en Latijns-Amerika, en stelt zij haar middelen en expertise ter beschikking van de strijd tegen armoede in sectoren zo divers als onderwijs, gezondheidszorg, toegang tot drinkbaar water, voedselzekerheid en good governance.
Bovendien biedt de BTC werk aan een 650-tal personen in binnen- en buitenland, en onderhoudt zij nauwe contacten met de Wereldbank, de Europese Unie, verschillende niet-gouvernementele organisaties en universiteiten.


Waarom wil deze organisatie dan uw geld niet?! Simpel: ze heeft het al. De BTC is het Belgisch agentschap voor ontwikkelingssamenwerking en wordt dan ook gefinancierd door de Belgische overheid. Met uw belastingsgeld dus. Al is dit vast de reden dat uw vertrouwder bent met pakweg Artsen Zonder Grenzen ‘AZG’ dan met ‘BTC’, dit betekent niet dat zij u niet wil sensibiliseren, overtuigen van haar missie en zich verantwoorden ten aanzien van haar gulle schenkers.


In de praktijk van de ontwikkelingssamenwerking zijn er belangrijkere verschillen tussen niet-gouvernementele organisaties en bilaterale hulp dan de manier waarop ze gefinancierd worden (zeker gezien ook sommige ngo’s voor het merendeel van hun fondsen afhangen van de overheid).
Gouvernementele of bilaterale ontwikkelingssamenwerking impliceert immers dat elk project, elk programma, het resultaat is van een akkoord tussen België en een andere overheid, in mijn geval de Rwandese. Dit betekent dat wij het nationale beleid in de sector waarin we werken moeten respecteren en versterken, en dat we in de meeste gevallen zeer nauw samenwerken met de overheid: een project werkt vaak binnen een bepaald ministerie of met de lokale overheden zoals de provincie.
Dit systeem heeft voor- en nadelen. Zo spreekt het vanzelf dat wij als buitenstaanders niet zomaar projecten kunnen opzetten zonder rekening te houden met de nationale overheid en politiek. Het is immers hun taak om hun land te besturen en op langere termijn te ontwikkelen en te handhaven. Ontwikkelingssamenwerking kan hierbij een handje helpen, dit proces versnellen, ideeën aanreiken maar niet in de plaats van de staat in kwestie komen te staan. Werken met de overheid vermijdt vaak dubbel werk, dubbele investeringen en helpt de inspanningen van verschillende donoren te coördineren. Zo kan het land in kwestie haar eigen taken beter plannen, wat dan weer bijdraagt tot sterker beleid op langere termijn!

Alle BTC-juniors van Rwanda
 De keerzijde van de medaille is dat de interventies van de bilaterale samenwerking zich dus afspelen in en rond bureaucratische pretparken. Heel veel regels die er in de praktijk vaak toe leiden dat onze projecten traag op gang komen, kreunen onder de administratie, en veel tijd besteden aan het volgen van procedures in plaats van het werken met en voor de bevolking! Zeker in een land met een sterke staat zoals Rwanda wegen al deze regels zwaar door. Klein voorbeeldje: in Rwanda wordt zeer streng opgetreden tegen corruptie. De wetten hieromtrent zijn duidelijk. Het is voor een project dan ook niet toegelaten om zomaar te beslissen met wie het samenwerkt -voor het organiseren van opleidingen, het aankopen van voertuigen, het aannemen van personeel, zich te voorzien van kantoormateriaal-. Dit alles verloopt via de befaamde ‘marchés publics’ wat kort samengevat wil zeggen dat het project moet bekend maken waar het naar op zoek is, waarna geïnteresseerde ondernemers, studiebureaus, … een voorstel tot samenwerking kunnen indienen. Zo gaat dat ook voor pakweg fotokopies. Toen ik op een dag opgedragen werd een duizendtal kopies te nemen ter voorbereiding van een planningsatelier, was de kopiezaak die het contract binnengehaald had echter gesloten. Geen nood, gelukkig kende een collega nog een andere ‘papeterie’ waar reeds een samenwerkingscontract mee bestond. Helaas was dit contract afgesloten op basis van de capaciteit van deze handelszaak om balpennen te leveren, en niet bepaald die wat betreft het leveren van fotokopies. Tien uur heb ik doorgebracht in de zaak, met het handmatig recto-verso kopieren van die duizenden pagina’s, op een kleine huisprinter. Lang leve de anti-corruptie…

De andere kant van het verhaal luidt uiteraard dat de BTC ook binnen het Belgische beleid opereert, en de Belgische wetten moet respecteren. Werken voor de BTC is dus als het ware werken voor twee overheden tegelijkertijd. Niet-gouvernementele versus bilaterale hulp, wat draagt het meest bij, heeft het meeste impact? Is het werk bij een NGO ‘aangenamer’, concreter? Beter? Vullen beiden elkaar aan of opereren ze parallel? Vragen die ik mij hier geregeld stel, maar zeker geen gemakkelijk antwoord op vind!

Toevoeging van mezelf: aangezien ik vorig jaar voor een kleine ngo werkte, kan ik voor mezelf wel vlug enkele antwoorden verzinnen. Stof voor een blogstukje in de toekomst, beloofd. Echter in het kort: beide hebben hun voor- en nadelen. Dus ik zou zeggen: laat beide maar verder hun best doen…

woensdag 22 september 2010

Eerste werkdag.



Ondertussen ben ik hier al 2 weken, maar toch nog eventjes een terugblik op mijn eerste werkdag....

Onze bureaus waren gevestigd in de gebouwen van stad Kigali. (moet je eigenlijk rekenen als provincie want heeft zelfde statuten als de 4 andere provincies) Men wist op ons project dat men daar op termijn weg zou moeten, maar in tegenstelling tot vele andere Afrikaanse landen kan het in het huidige Rwanda soms snel gaan. Ziehier een illustratie.

Op woensdag werd medegedeeld dat men 2 dagen later begon aan de afbraak van onze gebouwen....

Die bewuste vrijdag was dus mijn eerste werkdag. 's Morgens moest nog uitgevochten worden welke van de 2 geselecteerde plaatsen werd gekozen. 's Middags begon de effectieve verhuis.

Wat volgde was een kleine cultuurclash....niet slecht als introductie. Een Franse collega had speciaal zijn short en werkschoenen aangetrokken en pief poef paf zijn bureau was verhuisd. Ook mijn Belgische collega-junior Marieke was druk in de weer. Ik hielp waar ik kon. Echter....eens ze alles in dozen gestoken hadden, hielden mijn Rwandese collega's het voor bekeken. Ongelooflijk. Marieke en ik aan het sleuren en zij aan het toekijken en de situatie aan het bespreken. Natuurlijk ging de boel niet echt vooruit....
Rond 16u klaarde echter de hemel op. Een klein legertje 'werkmieren' was opgetrommeld en zij konden het vuile werk beginnen opknappen....
Zo zag het er vroeger uit.
Zo ziet het er nu uit....

Moraal van het verhaal?

Mijn Rwandese collega's zijn hele competente mensen die dagelijks in hun hemd aankomen. Een financieel directeur, boekhouder, specialist publieke gezondheid,.... Sleuren en beulen is aan hen niet besteed. Trouwens, het staat ook niet in hun contract....
Zo zal ik dit jaar ook niet te veel kopies moeten inbinden of koffie zetten. Dat is namelijk het werk van mijn lieve collega Ambroise en als ik dat doe (wat ik best zou willen) dan pak ik zijn werk af. Zou je toch ook niet leuk vinden? Dus als wij eventjes gans die verhuis zelf doen, waar moeten die professionele 'sleurders' dan hun brood verdienen....

Moraal van het verhaal: als je als Westerling in deze nieuwe context aan de slag moet, kunnen vele zaken een bron van frustratie zijn. Echter, als we deze zaken daarentegen proberen te begrijpen, dan moet je je er vaak niet aan ergeren. Integendeel, vaak is het boeiend. Misschien ten koste van enige efficiëntie of logica, maar moeten efficiëntie en logica de enige normen zijn?

Nieuwe locatie

maandag 6 september 2010

It's time for africa!

Hallo hallo,

zoals Leopold II het de vorige eeuw zei, of onlangs Shakira: It's time for Africa! Ook de BTC (belgisch technische coöperatie, www.btcctb.org) kon zich daar in vinden en voila: donderdag zat ik op het vliegtuig richting Rwanda.

Rwanda, daar wordt af en toe wel eens iets over gezegd of geschreven....en dat zal ik dit jaar ook doen. Ben hier nu nog maar enkele dagen en reeds genoeg inspiratie opgedaan voor een blogstukje of 10. Echter, vandaag houdt ik het bij een droge introductie.

Vorige week vrijdag was mijn eerste werkdag: direct spektakel. We moesten namelijk verhuizen wegens min of meer buitengevlogen uit onze kantoren. Hoe dit verliep beschrijf ik later wel nog eens... Dan deed ook het gerucht de ronde dat het maandag wel eens verlof kon zijn....

En inderdaad: vandaag ik het maandag verlofdag. De president Paul Kagame laat zich vandaag 'herinhuldigen' na de verkiezingen. (op het moment dat ik dit schrijf passeert een helikopter met zoeklicht over ons huis, hier niet ongewoon, de Rwandese versie van een patrouille) Paul wordt vast en zeker een vaste klant in mijn blog. De vent zit vol ideeën en verrassingen. Af en toe vergeet hij daarbij zijn basiscursus democratie....maar echt waar, hij doet zijn best.

Voila, tot hier mijn eerste woordjes vanuit de wijk Kimihurura, Kigali.


Gegroet!


PS: weetje van de dag: wist je dat de Rwandezen in het zwembad lijntjes trekken in de breedte? Das iets
      minder ver....maar wel ambetant als ge lengtes wilt zwemmen

Praktisch:

    tel: +250 782 536 402

   post: BTC Rwanda
           Hans Maesen - PAPSDSK
           41, Rue Député Kayuku
           PB 6089, Kiyovu
           Kigali, RWANDA

maandag 12 april 2010

Bijna gepasseerd....


Als laatste blogberichtje wil ik nog enkele foto's met jullie delen van een Nicaraguaans fenomeen: fietspooling....

Aan allen die me gelezen hebben: vele groeten! Aan allen die me niet gelezen hebben: ook vele groeten!
28 april land ik 's morgens in het verre Brussel. Hopelijk onder behoorlijke temperaturen.

Afspraak 7 mei voor een foto-avond over mijn ervaringen in Nicaragua. Om 20u in Zaal Ter Linde, Geluwe.
Adios!